Nieuws

15 november 2009 - Wekelijks schrijft tv-maker Frans Tervoort over bijzondere tradities en plekken van volksreligiositeit. Deze keer: het Ceciliafeest op 22 november.

Romeinse martelares
Muziek kan me diep ontroeren en tot in de ziel raken, meer dan iedere andere vorm van kunst. Soms is het alsof je een glimpje van de hemel ervaart. Het lijkt me daarom boffen voor een heilige wanneer je tot patroon van zang en muziek wordt uitgeroepen. Sint Caecilia geniet om twijfelachtige redenen die eer al sinds de middeleeuwen. Een eerbiedwaardige reputatie dus voor de Romeinse martelares uit de derde eeuw. De naam Caecilia heeft voor mij ook een feestelijke klank. Maar dat komt waarschijnlijk omdat ik zo vaak genoten heb van de muziek van gezelschappen die haar naam dragen. Op 22 november vieren we haar feest. Met muziek. Wat een vreugde.
Muziekgezelschappen
Door het hele land vind je Sint-Caeciliaharmonieën, -fanfares en -koren: van Lutjebroek tot Ammerzoden, van Noordwijkerhout tot Ootmarsum en van Heinkeszand tot Heiloo. Alleen al bij de Federatie van Katholieke Muziekbonden zijn 85 muziekgezelschappen aangesloten met de naam Sint Cecilia (al dan niet met a voor de e), waarvan 42 bij de Limburgse bond. En dan hebben we het nog niet eens over de Sint-Ceciliakoren.

Zuid-Limburg
Opmerkelijk dat je er met name in Zuid-Limburg bijna over struikelt. Je zou denken, als de ene harmonie of koor zich zo noemt, dan zal een muziekgezelschap in een naburig dorp wel een andere heilige uitkiezen. Maar nee hoor, die willen ook naar dezelfde maagd en martelares uit Rome genoemd worden. Ze is niet voor niets de beschermheilige van muzikanten en organisten. Dus vind je Sint-Caeciliakoren en muziekkorpsen in Eysden, Amby, Heer, Geulle, Guttechoven, Gulpen, Simpelveld, Bochholtz, Kerkrade, Hoensbroek, Jabeek, Doenrade, Schinveld, Nieuwenhagen, Geleen, Schinnen, Spaubeek, Schweykhuizen, Schimmert, Ubachsberg, Vaals, Wijnandsrade, zo ontdekte ik in een eerste speurtocht. Ongetwijfeld zijn er nog veel meer.

Pastoor of burgemeester
De meeste  muziekgezelschappen ontstonden rond het midden van de 19de eeuw of aan het eind van die eeuw. Dat had met de economie te maken, vertelt Frans Stoks, oud voorzitter van harmonie Eendracht uit het Limburgse dorp Baarlo. In periodes dat het economisch goed ging, zoals rond 1850, toen de graanprijzen zakten of eind van die eeuw toen de kunstmest beschikbaar kwam, richtten de notabelen muziekgezelschappen op ‘ter verheffing van het volk’. Als de pastoor het initiatief nam werd het meestal Sint Caecilia, was het de (niet katholieke) burgemeester dan werd het bijvoorbeeld De Eendracht of de Volharding, of nog prozaïscher Ons genoegen of Kunst na arbeid. Geef me dan toch maar Sint Caecilia. Alleen al in de naam zit muziek.

Sint Arnoldus
Overigens had de Heilige Caecilia tot in de 19de eeuw ook nog concurrentie, aldus Frans Stoks, die er studie van heeft gemaakt. Er was ook nog de Heilige Arnoldus, die had eveneens met muziek te maken. Uiteindelijk heeft die het onderspit gedolven.

Bruid van Christus
Over Caecilia bestaat ondermeer de legende dat ze de bruidsmuziek al hoorde toen ze haar beoogde echtgenoot in het oor fluisterde dat ze toch liever bruid van Christus wilde zijn. Als huwelijksadviseur van de koude grond zou ik aanstaande bruiden dus adviseren om niet al te hemelse muziek te kiezen voor de bruiloft. Voor je het weet kies je toch voor een religieus leven, al is dat nu minder gevaarlijk dan destijds. Caecilia werd uiteindelijk onthoofd vanwege haar geloof.

Feestdag
Tradities zijn sterk bij de Sint Caecilia verenigingen. Vrijwel alle clubs vieren nog de feestdag van hun patroonheilige. Soms is er alleen een feestavond, maar meestal toch ook met een H. Mis in de parochiekerk. Hub Mohnen, secretaris van harmonie Sint Caecilia in Simpelveld (70 leden) vertelt me dat ze nog regelmatig missen opluisteren in de parochiekerk en dus zeker op het feest van hun beschermheilige, samen met het zangkoor dat ook Sint Cecilia heet. Na afloop marcheren ze naar het nabij gelegen kerkhof waar ze spelen ter nagedachtenis van de overleden leden van de harmonie. Een traditie die bij meer muziekcorpsen bestaat. En na afloop een lunch, “en daarna een paar pilsjes”, zoals Mohnen dat noemt.

Liederentafel
In het weekend van 22 november is in veel plaatsen ook de intocht van Sint Nicolaas. Dat nemen de muziekkorpsen er gewoon bij. Zoals in Ohé en Laak. Ik koos er voor om naar deze harmonie te bellen, omdat ik de namen van deze piepkleine dorpjes in Midden-Limburg zo leuk vind. Met liefde vertelt secretaris Roy Maassen, van de Koninklijke Harmonie Sint Caecilia over zijn muziekgezelschap met 80 actieve muzikanten en 160 leden in de twee dorpjes met slechts 330 woningen en 850 inwoners. De harmonie is in 1891 ontstaan uit een door de adellijke familie in het dorp opgerichte liederentafel. Zingen dat doen de muzikanten ook nog steeds, één keer per jaar tijdens de Sint Cecilia-mis in de parochiekerk op de vrijdagavond dicht bij 22 november. “We spelen natuurlijk ook tijdens de mis, maar we zingen ook altijd het traditionele Sint-Caecilialied”, vertelt Maassen trots, vanwege hun afkomst. Na de viering is er uiteraard een feestavond, “voor het hele dorp om te bedanken voor hun steun”.

Sinterklaas
Maar dat is nog niet alles. Ook de dag daarna, op zaterdag is de harmonie meer dan actief. Na een gezamenlijk ontbijt trekt de harmonie de hele dag al musicerend door beide dorpjes. Even is er dan ook aandacht voor die andere heilige: Sint Nicolaas wordt die dag ook feestelijk binnengehaald. Ze houden er van muzikaal en religieus uit te pakken, blijkt uit het verhaal van Roy Maassen. Er is maar één kerk voor beide dorpjes, maar er trekt wel twee keer per jaar een sacramentsprocessie, een in Ohé en een in Laak, en uiteraard loopt de harmonie beide keren mee. Waar zie je dat nog? Je zou bijna in Ohé en Laak willen wonen.

Bron: Katholiek Nederland
http://www.katholieknederland.nl/hartenziel/volksdevotie/2009/detail_objectID697424.html