De Wereldomroep laat prominente Nederlanders aan het woord over hun vakgebied, Nederland en de actualiteit. In het negende deel van de serie Jos van Veldhoven, dirigent en artistiek leider bij de Nederlandse Bachvereniging. "Er werd heel veel muziek gemaakt vroeger. Dat zijn we helemaal kwijt geraakt in de afgelopen dertig tot veertig jaar. Het is tijd dat er een Deltaplan komt om dit te repareren."
Bij Jos van Veldhoven (Den Bosch, 1952) stond thuis een piano. Maar het belangrijkste was toch wel dat er vroeger op school, op de lagere school, vrijwel elke dag gezongen werd, met de hele klas. "Dat hoorde gewoon bij het op school zitten." In zijn jeugd was het dus heel normaal om met muziek bezig te zijn. "Dat deed iedereen." Maar inmiddels is het wel anders. Muziek en andere creatieve vakken raken steeds meer op de achtergrond. Op scholen is nog weinig aandacht voor zang, voor muziek, drama en andere creatieve uitingen. "Het is zo zonde dat op de leeftijd dat kinderen ontzettend open staan om een taal te leren, dus ook een muzikale taal - weinig aandacht is voor creatieve vakken. Ze hebben een soort van openheid in die fase. Je moet ze in die periode niet alleen omringen met allerlei kenniszaken, maar ook met culturele zaken zodat ze opgroeientot complete mensen."
Sluiten
Van Veldhoven ziet het niet alleen op basisscholen gebeuren waar muzikale vorming in het verdomhoekje terecht is gekomen. Vroeger op de Kweekschool moesten leraren in spe verplicht een instrument spelen, op de hedendaagse Pedagogische Academie is dat niet meer aan de orde. Maar ook op middelbare scholen is nog weinig aandacht voor muziek. En muziekscholen worden steeds meer wegbezuinigd: "Ik hoor vrijwel dagelijks van collega's dat er weer een muziekschool moet sluiten of dat er een budget wordt verlaagd."
Volgens de dirigent zijn er weinig mensen die zich realiseren dat het hebben van een erfgoed en het hebben van een traditie - op muziekgebied - iets heel kostbaars is. Er werd veel muziek gemaakt vroeger: niet alleen op scholen, maar ook op verenigingen, thuis en in de kerk. Er waren veel koren. Op jonge leeftijd speelde Van Veldhoven piano. Maar hij heeft vooral veel gezongen en heeft daar mooie herinneringen aan. "Zingen is een eerlijke cultuuruiting. Je kan je niet verstoppen achter een instrument."
In zijn wereld, de wereld van de Oude Muziek, kent hij veel collega's met dezelfde achtergrond. Mannen en vrouwen die van jongs af aan muziek hebben leren maken, zonder pretenties. Die door de jaren heen steeds meer thuis raakten in de muziek en ineens tot de ontdekking kwamen dat ze hiermee verder wilden. Dat ze muzikant wilden zijn. "Daar zat geen planning achter."
Brede basis
Om zover te komen dat de goede musici komen bovendrijven is het nodig dat er een brede basis is. Dat kinderen van jongs af aan met muziek in aanraking komen. Het mag ook om een andere cultuuruiting gaan. Van Veldhoven schetst het beeld van een piramide. Richting de top vindt je de topmusici. "Maar", zegt hij, "de basis is helemaal weggeslagen. Dat kun je niet oplappen met het geven van subsidie aan een goed gezelschap. Dat moet je echt groot - aan de basis - aanpakken. En dat kost heel veel geld. Daarom denk ik in termen van een Deltaplan." Het kost niet alleen heel veel geld. Maar het gaat ook heel lang duren om die muzikale vorming weer van de grond af aan op te bouwen.
Met wat voor argumenten hij denkt de politiek te kunnen overtuigen? "Mijn krachtigste argument is dat er meer is dan geld en economie. Steeds meer mensen gaan dat zo voelen."
Subsidies
De Nederlandse Bachvereniging is vooral bekend van de jaarlijkse uitvoeringen van Johann Sebastian Bachs Matthäuspassion, op Goede Vrijdag in de Grote Kerk in Naarden. Daar komen ook altijd tal van politici op af. Artistiek leider en dirigent Jos van Veldhoven: "Politici kiezen er dan voor om een streep te zetten in hun agenda en op een harde stoel naar Bach te luisteren. Ze ervaren dat als een retraite, een moment van bezinning."
De Nederlandse Bachvereniging krijgt subsidie van de Rijksoverheid. Gelukkig kan de vereniging de komende vier jaar weer rekenen op subsidie. Volgens Van Veldhoven is er op het moment erg veel discussie over de subsidies van het kunstenplan van de Rijksoverheid `vanwege de dubieuze adviezen' die er gegeven zijn. Voor tal van andere gezelschappen is de subsidiekraan dichtgedraaid. De subsidies van de overheid zijn overigens niet voldoende om de concerten van de Bachvereniging te bekostigen. "Ik ben erg blij dat we een grote publieksachterban hebben." Dat zijn mensen die de vereniging steunen. En ook het bedrijfsleven sponsort de Bachvereniging met (kleine) bedragen. "Maar het gaat wel om een flinke lijst van ondersteuners."
Van Veldhoven zegt dat de Bachvereniging merkt dat de budgetten van concertzalen kleiner worden. "De budgetten van concertzalen - die in het verleden een belangrijke bron van inkomsten voor ons waren - die kochten immers concerten in en zorgden voor publiciteit - worden kleiner. De programmering verschraalt."
door Wendy Braanker
bron: wereldomroep.nl