Samenvatting symposium: Zaterdag 31 januari 2009 te Tilburg - “Een vitale parochie heeft een jongerenkoor“
Landelijk symposium over de toekomst van jeugd-/jongerenkoren en kerkmuziek was een groot succes!
Locatie: Petrus & Pauluskerk, Vierwindenlaan 11, Tilburg
Deze dag werd georganiseerd voor pastores, parochiebesturen, dirigenten en leden van jeugd- en jongerenkoren.
Organisatie: Code-X Music, in samenwerking met
-prof. dr. Martin Hoondert (bijz. hoogleraar en fontys-lector Muziek en Christendom)
-Mgr. dr. E. De Jong (referent Catechese, Onderwijs en Jongeren)
--------------------------------------------------------------------------------
Dit evenment was Live! te volgen op intenet via Code Music. Als je de uitzending nog eens terug wilt kijken, kijk dan bij Live! uitzending gemist.
--------------------------------------------------------------------------------
Samenvatting symposium: Een vitale parochie heeft een jongerenkoor
Aan het symposium namen 148 bezoekers deel, bestaande uit jongeren, twee bisschoppen, pastores, beleidsmedewerkers, kerkmusici en verantwoordelijken uit de bisdommen, dirigenten en bestuursleden van parochies deel.
De dag werd voorgezeten door Mw. M. Ruigrok-Van der Valk.
Een symposiumkoor bestaande uit 30 leden van vijf verschillende koren uit verschillende bisdommen, luisterde het programma op met voorbeelden van moderne jongerenkoormuziek.
Een uitgebreid verslag van het symposium en de gehouden voordrachten zal in de loop van maart 2009 aan alle aanwezigen worden toegestuurd.
1. Presentatie van het onderzoek door prof. Dr. Martin Hoondert
Willem de Boer opent het symposium en heet de aanwezigen welkom, in het bijzonder de dagvoorzitter mw. Marianne Ruigrok- van der Valk, Mgr. Hurkmans, Mgr. De Jong, en Professor Martin Hoondert.
Het symposium is het vervolg op een beraadslaging van Code-X met vertegenwoordigers van 40 jongerenkoren in April 2008. Daar kwamen de bedreigingen, uitdagingen en kansen voor jongerenkoren aan de orde. Al jaren is geen onderzoek gedaan naar de omvang, ontwikkeling en functioneren van jongerenkoren in de liturgie. De beleidsvoorstellen van Code-X, die later op de dag worden besproken, zijn de neerslag van de eerder gehouden beraadslagingen met de stuurgroep, die deze dag heeft georganiseerd. Willem de Boer spreekt zijn hoop uit op een inspirerende, richtinggevende ontmoeting en beraadslaging.
Martin Hoondert presenteert vervolgens de resultaten van het onderzoek gedaan door Code-X Music. Allereerst definieert hij de term ‘jongerenkoor’. Hij zal hiermee in zijn referaat aanduiden de jeugd-, jongeren- en middenkoren met een ‘jongerenkoor identiteit’. Deze wordt grotendeels gekenmerkt door het genre van hun repertoire dat bepaald wordt door ritme en beat, en softe popmuziek. Daarnaast spelen leeftijd van koorleden en groepscultuur een rol. Naar aanleiding van het onderzoek en andere bronnen komt hij tot de voorzichtige schatting dat er op dit moment nog 600 jongerenkoren met 15.000 leden actief zijn in de parochies in Nederland.
Het onderzoek is gehouden onder 267 koren. Het percentage respondenten is groot: 33%. Aan het onderzoek hebben 89 koren deelgenomen en 2.700 parochianen. De opvallendste uitkomsten zijn het aantal tekst- en liturgiegroepen, het repertoire en de betekenis voor de kerkgangers.
Het algemene beeld dat jongerenkoren alleen maar Engels willen zingen wordt door het onderzoek gelogenstraft. Het repertoire van de geënquêteerde koren blijkt voor 80% uit Nederlandstalig repertoire te bestaan. Dit zijn voor 60% teksten die zelf geschreven zijn op bestaande popmuziek of verkregen zijn via andere koren.
Ruim 70% van de koren beschikt over een eigen liturgiegroep die de liedkeuze bepaalt, gebeden zoekt en/of teksten schrijft. Vrijwel alle koren hebben daarbij overleg met de pastor, die voorgaat. Het geeft aan dat de betrokkenheid bij de vieringen van deze koren erg groot is. Zij repeteren wekelijks en verzorgen gemiddeld één keer per maand de liturgie.
63% van de kerkgangers komt bewust naar een viering met een jongerenkoor. 97% vindt het prettig dat het koor zingt in de viering. 92% geeft aan dat de viering meer inhoud krijgt door de inbreng van het jongeren. 78% geeft zelfs aan dat de inbreng van het jongerenkoor bijdraagt aan hun persoonlijke geloofsbeleving.
In contrast daarmee zijn de cijfers over samenzang. In het onderzoek geeft 8% van de kerkgangers aan dat de vieringen met het jongerenkoor hen te weinig samenzang biedt. 44% van de kerkgangers geeft aan dat zónder het jongerenkoor de viering hen daarentegen juist niet aanspreekt.
Vieringen met het jongerenkoor trekken 60% tot 70% meer kerkgangers. De gemiddelde leeftijd van de kerkgangers is ook lager dan in andere vieringen. 51% van de kerkgangers bij de geënquêteerde koren geeft aan dat zij jonger dan 55 jaar zijn.
Professor Hoondert geeft in zijn referaat aan dat sinds het tweede Vaticaans Concilie actieve participatie van de kerkganger wordt nagestreefd. Dit brengt prof. Hoondert tot de conclusie dat jongerenkoren in belangrijke mate bijdragen aan de liturgie en die ook uitdragen in de
geest van het Tweede Vaticaans Concilie.
2. Rede van Mgr. Hurkmans
Na de presentatie van Prof. Hoondert schetst Mgr. Hurkmans de geschiedenis van het beleid van de RK. Kerk ten aanzien van jongerenliturgie. In de jaren tachtig was een directorium in voorbereiding dat voorzag in een aparte liturgie voor jongeren in de West-Europese landen. Dit werd opgesteld in samenwerking met de nationale raden voor liturgie.
In 1986 is het document na dertien jaar van voorbereiding, en negentien jaar nadat in 1967 ervoor gepleit werd op de bisschoppensynode, verworpen door het Vaticaan, omdat het te ingrijpend werd bevonden. Hierna is er geen ontwikkeling op dit terrein meer geweest.
Fundamenteel ligt in de visie van de RK kerk verankerd het uitgangspunt van de Romeinse liturgie waarbij de eucharistieviering het hoogtepunt is van het geestelijk leven van de kerk. De eucharistieviering is een sacraal eerbetoon aan God en geen bijeenkomst met een catechetisch doel. Voor kinderen is er een aparte liturgie maar de grens van volwassenheid ligt voor de kerk bij het Vormsel. Na het Vormsel worden jongeren als volwassen leden van de kerk beschouwd.
De vraag is dan ook: in hoeverre is er ruimte en noodzaak voor jongeren om eigen liederen te zingen? Welke aanpassingen zijn mogelijk en (on-)gewenst in de liturgie, waaraan vooral jongeren deelnemen?
‘Rome’ vindt dat de algemeen bestaande aanpassingsmogelijkheden voldoende zijn voor de deelname van jongeren aan de liturgie. Alleen voor kinderen zijn aanpassingen mogelijk.
Van de jongerenkoren verwacht de Kerk, dat zij liederen zingen, die het geloof van de Kerk uitdragen en niet alleen de tijdsgeest of bepaalde spirituele gevoelens.
Jongerenkoren kunnen een uitermate belangrijke rol spelen, wanneer zij zich catechetisch en spiritueel verdiepen in wat de liturgie is en wil zijn.
Tot slot spreekt hij namens de Nederlandse bisschoppen zijn dankbaarheid uit voor wat de jongerenkoren doen en zoeken.
2.1. Reacties op de rede van Mgr. Hurkmans
Reacties betreffende de taal en teksten van de liederen
“De referaten van prof. Hoondert en Mgr. Hurkmans lijken een 'Tale of two cities’ te zijn. Ze laten door hun zeer verschillende taal en invulling goed de spanning zien tussen de cultuur waarin jongeren leven en de kerkcultuur.”
“Het ontwikkelen van een directorium voor jongerenkoren is mislukt, maar de Nationale Raden voor de Liturgie hadden blijkbaar opdracht om hierover na te denken. Wat heeft de NRL in Nederland onderzocht of bedacht m.b.t. criteria voor wat jongerenkoren zijn en welk repertoire zij kunnen gebruiken?”
“Wat maakt een lied goed/ geschikt voor een viering en wat is het uitgangspunt daarin? Is dit theologie, of kan de leefwereld van gelovigen vandaag en het feit dat deze samen hun geloof en leven willen vieren ook uitgangspunt zijn? Hoe komt dit bij elkaar? Zijn criteria te ontwikkelen om beide kanten te laten zien?”
“De instructie vanuit Rome is meer die van een scheidsrechter dan van een trainer, terwijl wij juist inspiratie nodig hebben. Er zijn zo veel verschillende mensen en manieren om het geloof te beleven, bijvoorbeeld door zingen en dansen. De betekenis voor één persoon van de bijbel en het mysterie kan in veel verschillende woorden worden uitgedrukt, soms zelfs in hele ontkennende maar toch goed religieuze woorden; soms een vraag, soms een schreeuw naar God: ‘Wees bij mij.’ Ik hoop dat naar Rome de boodschap uitgaat dat men niet daar alleen hoeft uit te maken hoe wij moeten zingen en bidden, maar dat wij daartoe een eigen stem hebben. Wij hebben weinig regels nodig, maar kunnen goed de Romeinse liturgie volgen in heel onze eigenheid.”
“De beeldspraak in de tekst ‘De Heer is mijn Herder’ heeft geen betekenis voor wie in de stad is opgegroeid en nog nooit een herder heeft gezien. Die zal ook niet hiermee het beeld herkennen of ervaren dat Jezus de Heer en Heiland is, ook al is Hij dat wel. Zo’n jongere zal zich met een ander omschrijvend woord voor wat Jezus voor hen is. Dat mag je niet kenschetsen als ‘op jezelf gericht zijn’. Als jongeren hun geloof niet kunnen benoemen in de officiële taal en beelden van de kerk betekent dat niet dat ze de theologie van de kerk afschrijven en niet geloven. Het geeft juist aan dat we kansen moeten benutten en samen met hen zoeken naar een nieuwe taal van vandaag.”
Er wordt gepleit om gebruik te maken van deze kansen en de lijst met goedgekeurde liederen in overleg samen te stellen. Het heeft immers geen zin om zo’n lijst samen te stellen zonder voeding vanuit de praktijk. De voorzitter van de NSGV, Richard Bot, biedt aan om samen met Code-X Music met de NRL in gesprek te gaan hierover. (Mgr. Hurkmans: bedankt voor het aanbod.)
Antwoorden van Mgr. Hurkmans
Mgr. Hurkmans geeft aan dat de Bisschoppenconferentie wat betreft repertoire voor jongeren een liedbundel hebben uitgebracht voor de Wereld Jongerendagen (red: ‘Breng mij over grenzen’). Hij bedankt voor het aanbod om samen te werken bij de samenstelling van een lijst met goedgekeurde gezangen maar doet geen toezegging hierin. Voor wat betreft de bijdrage van de Nederlandse NRL aan de ontwikkeling van een directorium voor jongerenkoren geeft hij aan te veronderstellen dat er een bijdrage is geleverd maar niet op de hoogte te zijn van nadere details hierover.
Reacties betreffende de participatie van jongerenkoren
“Jongeren die in de liturgie zingen, zijn niet alleen daarin zichtbaar maar komen ook wekelijks samen voor de repetitie, dus om wekelijks iets met geloof te doen in en namens de kerk. Ter vergelijk komt een gemiddelde ouder van jonge kinderen maximaal eens per maand naar een gezinsviering. Daarnaast nemen deze jongeren ook vaak deel aan andere activiteiten. Omdat zij hierdoor vier keer tot misschien wel zestien keer vaker participeren dan veel kerkgangers vormen zij een belangrijke doelgroep van kerk en beleid.“
“Uit het onderzoek van Code-X Music onder kerkgangers blijkt dat dezen het fenomeen jongerenkoren waarderen en ook hun geloof meer inhoud kunnen geven door het jongerenkoor. Ten eerste: verbaast dit u? En ten tweede, wat zou dit moeten betekenen voor de positie van jongerenkoren binnen de kerk?”
Antwoorden van Mgr. Hurkmans
“Natuurlijk zijn wij als kerk blij met jongerenkoren. Maar wat niet goed begrepen wordt is dat de liturgie van de eucharistie geen moment van Catechese is maar van vieren. Je ziet dat in deze tijd jonge mensen steeds meer op zichzelf gericht zijn in hun wensen en verlangens en dat de spiritualiteit vaak meer oppervlakkig is door de secularisatie. Diverse onderzoeken wijzen dit uit. Moet je de liturgie dan hieraan aanpassen? Het Vaticanum II biedt mogelijkheden voor eigen invulling die goed kunnen worden gebruikt wanneer jongeren door catechese en verdieping van hart gereed zijn om ten volle deel te nemen aan de liturgie. Je ziet dat vieringen met een sacraal karakter tegenwoordig ook meer jonge mensen aantrekt.”
3. Best practises
Na de pauze volgen interviews met Tjeerd Visser, pastoor te Delft en 35 jaar, en met pastor Ella Fijen-Redegeld, pastor in Gouda/ Waddinxveen/Bodegraven.
3.1. Tjeerd Visser
Tjeerd Visser schetst zijn ervaringen met jongerenkoren. Volgens Tjeerd Visser is een vertrouwensrelatie met het jongerenkoor de basis voor een vruchtbare samenwerking in de liturgie. In de samenwerking zul je regelmatig compromissen moeten sluiten maar na verloop van tijd verandert dit door het contact het koor. Dit groeiproces is verrijkend voor zowel de pastoor als de jongeren. Je moet echter wel bewust het contact zoeken en niet te snel met een oordeel klaar staan. Het is een vaardigheid die volgens hem iedere priester kan leren. Het is dan ook juist een groot plezier om je visie op kerk met de jongeren te kunnen delen.
Reacties op het interview met Tjeerd Visser
Deze benaderingswijze roept veel positieve reacties op. Er zijn ervaringen met priesters die goed contact leggen met de jeugd maar ook met priesters die dit niet doen, met alle gevolgen van dien. Er wordt opgeroepen om de goede voorbeelden zichtbaarder te maken ter inspiratie en bemoediging. Die zijn er en daar zou je eens moeten gaan kijken, ook als kerkleiding. Tegelijk wordt de vraag gesteld of een open relatie met jongeren opbouwen nog mogelijk is met de regelgeving vanuit Rome en hoe je dat dan moet doen. Het is moeilijk jongeren zich thuis te laten voelen hieronder.
Andere punten die naar voren worden gebracht zijn de stagnerende aanwas van jeugd, het gebrek aan dirigenten en de salariëring voor dirigenten die de helft van die bij andere koren.
3.2. Ella Fijen-Redegeld
Het tweede interview is een videoregistratie van Ella Fijen-Redegeld. Zij vertelt over haar ervaringen met het jongerenkoor te Bodegraven. Dat staat midden in de gemeenschap en heeft gevoel voor liturgie. De parochianen worden geïnspireerd door het koor. Ook komen via het koor leden binnen die zich na enige jaren laten dopen en Vormen. Het jongerenkoor is hier sterk bij betrokken en staat er omheen. Het is een sterk betrokken gemeenschap. Niet altijd is het perfect wat er gebeurt: doordat er steeds nieuwe 12-jarigen bijkomen en oudere leden vertrekken moet je met het vormende proces steeds opnieuw beginnen. De gesprekken die zij heeft met de jongeren gaan echter heel diep en over zeer wezenlijke geloofsvragen.
Het contact tussen parochie, pastores en koor leidt ook tot vernieuwing van repertoire zoals het lied ‘Confirmatio’ dat de gemeenschap meer betrekt bij de sacraliteit van het Vormsel.
Aansluitend wordt dit lied door het symposiumkoor en de aanwezigen gezongen.
4. Beleidsvoorstellen Code-X Music
Albert Arens presenteert namens Code-X Music voorstellen voor beleid.
4.1. Beleidsvoorstel Code-X Music
Missie en positie van Code-X Music
Code-X Music is in 2004 van start gegaan om de ondersteuning van jeugd- en jongerenkoren voort te zetten. Deze ondersteuning was voorheen in handen van het Landelijk Steunpunt Jongerenkoren (1994-2001) en de vereniging van katholieke jongeren ResponZ (2001-2004). Het bestuur van ResponZ heeft in april 2004 deze taken overgedragen aan de stichting Code-X, waarvan Code-X Music onderdeel is.
Code-X stelt zich ten doel om de persoonlijke ontwikkeling en vorming van jongeren te verbinden met die van de wereldwijde gemeenschap, en in het bijzonder van de katholieke gemeenschap. Code-X staat voor ‘youth and community development’ in de goede richting, die wordt gesymboliseerd met de letter X.
Code-X Music acht zich in het vervolg op LSJ en ResponZ op een bijzondere wijze verplicht tot de organisatie en ondersteuning van jongeren en hun muziek in de kerk, of anders gezegd van de kerkmuziek en religieuze volkszang, die door jongeren wordt geschreven en uitgevoerd.
Code-X Music stelt zich ten doel om jeugd- en jongerenkoren te ondersteunen in hun functioneren binnen de liturgie, zodat zij kunnen ervaren dat zij bijdragen aan de ontwikkeling van het grotere geheel van de ene, heilige kerk, en tevens vooruitgang, geluk en plezier beleven aan hun inzet en verbondenheid.
Uitgangspunten voor beleid
De R.K. parochies in Nederland telden in 2001 volgens het Landelijk Steunpunt Jongerenkoren(LSJ) tenminste 600 jeugd- en jongerenkoren met circa 17.000 leden. Deze leden zijn in hoofdzaak jongeren in de leeftijd van circa 14 – 28 jaar, gedoopt en gevormd.
Vanaf het begin van de jaren ’60 leveren jongeren met groot enthousiasme hun bijdrage aan de liturgie. Hun creativiteit is een positieve uiting van hun betrokkenheid. Zo brengen zij hun zoekend geloof tot uitdrukking.
De parochie biedt de jeugd- en jongerenkoren een kader, waarin zij kennis kunnen maken met geloof, muziek en liturgie. Zo kunnen zij hun talenten en vaardigheden ontwikkelen in verbondenheid met de lokale geloofsgemeenschap. Daarnaast levert het jeugd- /jongerenkoor een belangrijke bijdrage aan de vitaliteit en beleving van de parochiegemeenschap. Hun participatie vormt mede hun identiteit en betrokkenheid die zij weer als volwassenen aan hun kinderen meegeven.
De taal die de leden van jongerenkoren spreken weerspiegelt de snelle communicatieve ontwikkelingen in de samenleving. Zij zijn daarmee een kostbare antenne voor geloofscommunicatie binnen de parochie. Pastores en parochie kunnen deze jongeren op weg helpen in geloofsverdieping.
Dit brengt ons tot de volgende drie uitgangspunten voor beleid.
1.”Deelname aan het jongerenkoor draagt bij aan de persoonlijke, culturele en sociale vorming van jongeren, en daarmee aan de samenleving”
De R.K. Kerk in het algemeen en de parochie in het bijzonder draagt middels het jeugd- en jongerenkoor bij aan de persoonlijke vorming van jongeren in artistieke en culturele zin. Het jongerenkoor is voor de deelnemers een belangrijke vorm van vrije tijdsbesteding. In weerwil van talloze andere mogelijkheden en ook belemmerende factoren kiezen deze jongeren bewust voor het (kerk-)koor. In het jongerenkoor leren jongeren niet alleen om voor zichzelf te zingen, maar zij leren samen te werken en een bijdrage te leveren in een dienend verband.
Sinds de jaren ’60 is meer dan voorheen het belang van muziek als taal van de jeugd toegenomen. Muziek is van alle tijden en generaties. Ook in de kerk! Muziek is dé taal van en voor jongeren om een boodschap over te brengen. Voor jongerenkoren is – naast gezelligheid en vriendschap – muziek de belangrijkste reden voor onderlinge binding en culturele identiteit.
Waar gezongen wordt, daar wordt niet gevochten. Waar samen wordt gezongen, ontstaat harmonie in de samenleving. Jeugd- en jongerenkoren zijn maatschappelijk gezien een succesvolle vorm om jongeren te betrekken bij de opbouw van de samenleving, dichtbij en wereldwijd.
2. “Het jongerenkoor draagt bij aan kerkopbouw en inspirerende liturgie.”
Jeugd- en jongerenkoren kunnen door hun specifieke inbreng, samenstelling en enthousiasme volwaardig bijdragen aan de verstaanbaarheid en doorwerking van de liturgie onder brede lagen van de bevolking.
Liturgie en gevoel voor schoonheid dragen ten diepste bij aan de vorming van jongeren tot volwassen christenen. Daarom verdient de deelname van jongeren aan het jongerenkoor en aan de liturgie aanmoediging en ondersteuning. Actieve participatie aan de liturgie biedt de jeugd mogelijkheden tot groei en verantwoordelijkheid, en draagt tevens bij aan de geloofscommunicatie die uitgaat van de liturgie.
3. “Er is ondersteuning nodig van jongerenkoren om de eerste twee uitgangspunten te verwezenlijken.”
Wij constateren in het algemeen een gebrek aan kennis van de liturgie, rituelen en gezangen bij alle kerkgangers, ongeacht hun leeftijd. De kerkleiding beperkt zich vooral tot het opstellen, uitvaardigen en doorvoeren van bindende Romeinse richtlijnen voor de liturgie*. In de beleving van veel jongeren ten aanzien van hun inbreng en creativiteit is de kerk vaak eerder repressief dan stimulerend, uitnodigend en richtinggevend.
Er is bij de kerkleiding geen heldere, eensluidende visie op het belang en de mogelijkheden van jeugd- en jongerenkoren voor de kerkgemeenschap. De jongerenkoren worden veelal gekenmerkt als ‘randkerkelijk’ en liturgisch niet echt van belang. De ontwikkeling van jongerenkoren wordt daarmee uit handen gegeven en aan henzelf overgelaten.
Goede ondersteuning en begeleiding van jongerenkoren bieden aanknopingspunten voor vorming en scholing in de praktijk van de liturgie. Dit biedt de jongeren een weg om te mogen groeien in een religieus besef van schoonheid en menselijke waardigheid. Hiervoor is een visie nodig die zichtbaar wordt in bemoediging, creatieve ruimte, begeleiding en goede voorbeelden.
Uitgaande hiervan formuleert Code-X Music haar beleidsvisie op deze ondersteuning.
*De kerkleiding...voor de liturgie deze zin wordt nav het symposium aangepast
Beleidsvisie van Code-X Music
1. parochiescan
Code-X Music ontwikkelt een parochiescan waarmee parochies in staat worden gesteld op eenvoudige wijze de participatie van jongeren in kerkopbouw en liturgie te meten en te verbeteren. Deze scan geeft vervolgens overzichtelijk verwijzingen naar de beschikbare serviceverlening hiervoor (‘Wáár vind ik wát?’). De scan kan via internet worden uitgevoerd.
2. Inzet webcommunity
Code-X Music heeft een landelijke webcommunity voor jeugd- en jongerenkoren vanaf oktober 2004 opgestart. De community geeft informatie en handreikingen en laat inspirerende voorbeelden zien van jongerenkoren die een bijdrage leveren aan de parochie. Momenteel heeft de website al een grote stimulerende en ondersteunende functie. Deze functie wordt verder uitgebouwd naar een learning community.
Centraal hierbij staan muziek, liturgie en pastorale didactiek. Hier is structurele financiering voor nodig.
3. Ondersteunende activiteiten
Code-X Music voert al jaren een aantal taken uit die zij van wezenlijk belang acht voor de ondersteuning van de jeugd-/jongerenkoren. Te noemen zijn ondermeer de landelijke zangdagen als momenten van inspiratie en ontmoeting, de cursusweekenden als opstap voor amateurdirigenten, de ondersteuning van festivals, het ontwikkelen van nieuw repertoire en de training van talentvolle jongeren die voortrekker zijn in het eigen koor of de eigen parochie. Deze activiteiten worden voortgezet.
4. Ontwikkeling van repertoire en kennis
Voor groei en ontwikkeling in de toekomst is een visie nodig op de verbinding tussen eigentijdse muziek, liturgie en pastoraal. Deze vormt het uitgangspunt voor professionele ondersteuning. Om kennis en ervaring hierover te bundelen neemt Code-X Music het initiatief tot de stichting van een academie voor nieuwe kerkmuziek in parochies. De academie vormt toekomstige leiders van jeugd- en jongerenkoren.
Daarnaast richt Code-X Music een fonds op voor nieuwe liturgische gezangen die vanuit deze visie worden ontwikkeld. Tenslotte zal een digitale bibliotheek worden samengesteld ten behoeve van de ondersteuning van de parochiële jeugd, jongeren- en middenkoren.
5. Verbetering/aanvulling van pastorale opleidingen
Code-X Music ontwikkelt een uitgebreide lesmodule inzake de pastorale en liturgische aspecten van jeugd- en jongerenkoren, hun functioneren in de liturgie en hun repertoire. Deze wordt aangeboden aan pastores en begeleiders en aan pastorale opleidingen.
6. Werkconferenties
Zo mogelijk jaarlijks organiseert Code-X Music een werkconferentie voor pastores, dirigenten, componisten en tekstschrijvers die actief zijn voor jongeren. Tijdens de werkconferentie wordt gezamenlijk repertoire uitgeprobeerd, worden praktijkervaringen uitgewisseld en worden workshops gegeven.
Culemborg, 27 januari 2009
Karin van Jaarsveld, Dennis de Kok, Frank van Gaal, Anne Heynen, Tjeerd Sietsma, Erik Mollink, Wim Loos, Harrie Muskens, Albert Arens en Willem de Boer.
4.2. Reactie Mgr. De Jong
Mgr. De Jong bedankt in zijn reactie de organisatie voor deze dag en is zeer onder de indruk. Hij benadrukt dat het gesprek tussen jongeren en kerk belangrijk is. Tegelijk vraagt hij om begrip voor het standpunt van de kerk dat de eucharistie het summum is van het kerkelijk leven voor de Rooms Katholieke kerk en Rome daarom het sacrale hiervan wil beschermen.
Ook vraagt hij begrip voor de reactie van pastores die soms moeite hebben met de inbreng van jongeren wanneer die indruist tegen hun kennis en inzichten. De jongeren hebben te weinig kennis. Uit eigen ervaring heeft hij bijvoorbeeld tekstgroepen meegemaakt die niet over Jezus wilden praten omdat dat niet zou aanspreken. Belangrijke elementen voor het geloof kunnen niet worden verbannen uit de eucharistieviering.
Anderzijds realiseert de priester zich vaak niet dat wat hij verkondigt over de hoofden van de toehoorders heengaat en niet landt.
Mgr. De Jong stelt verder dat Code-X Music de lat wel hoog legt door de eucharistievieringen als uitgangspunt te nemen voor participatie van jongeren. Men verwacht vaak van de eucharistie iets dat de eucharistie per definitie niet kan bieden. De officiële stelling van de kerk is dat het een viering is die al een zekere mate van Christelijk geloof veronderstelt bij de bezoekers. Men moet niet verwachten dat de viering een catechetische functie heeft.
Hij oppert dat jongerenkoren zich misschien meer kunnen profileren in andere vieringen omdat daar meer ruimte ligt dan in de eucharistieviering. Daarnaast zijn er volgens hem nog wel mogelijkheden die te weinig benut worden zoals de dialoogvorm in lezingen en overwegingen.
In het beleid naar jongerenkoren geeft hij aan dat we drie aspecten in het oog moeten houden. De kerk is een mysterie en liturgie is een mysterie. De liederen die gezongen worden verwijzen naar dat mysterie van de onnoembare.
De kerk is een gemeenschap en het jongerenkoor is een gemeenschap waar jongeren zich thuis voelen. We moeten nadenken over wat we kunnen doen om die gemeenschap te stimuleren. Het is zeker niet de bedoeling om jongeren buiten te sluiten.
De kerk heeft een zending. We moeten samen naar buiten kijken naar wat er in de wereld te doen is. Als we samen naar buiten kijken, vinden we vast een weg om naar elkaar toe te komen. We zijn samen kerk. Samen naar buiten kijken kan ontzettend bemoedigend zijn.
“Dialoog is het sleutelwoord.” Aldus Mgr. De Jong.
4.3. Discussie naar aanleiding van de reactie van Mgr. De Jong
Veel aanwezigen merken op dat jongerenkoren niet uit de Eucharistie mogen worden verbannen. Het is een vorm van uit de weg gaan van pastorale verantwoording. Jongeren verdwijnen dan ook uit het hart van de kerk terwijl ze juist daarin moeten opgroeien. De leden van de jongerenkoren zijn toch ook gedoopt en gevormd en volwassen gelovigen?
Ook geven aanwezigen aan dat hun jongerenkoor geen probleem heeft met de eucharistie en dat daar de discussie ook niet over gaat. Wanneer de voorbespreking met voorganger goed verloopt en deze gesprekken bijvoorbeeld ook weerklinken in onderdelen zoals de preek of het voorwoord van de viering dan is er een gezonde interactie. Dus waarom zouden jongeren op die manier geen rol kunnen hebben in de voorbereiding van een viering?
Andere sprekers geven aan dat de viering van het Woord in feite een vorm van catechese is en je niet alle inbreng van jongeren kunt afserveren op grond van het argument dat liturgie geen catechese is.
Ook wordt naar voren gebracht dat jongeren juist heel veel initiatieven nemen maar daar weinig aandacht voor is, gezien ondermeer het verwerpen van een directorium voor jongerenkoren door het Vaticaan.
4.4. Betreffende de beleidsvoorstellen van Code-X Music
Betreffende de parochiescan
De behoefte aan een parochiescan wordt door de aanwezigen algemeen gedeeld. Zij stemmen in met de ontwikkeling van de parochiescan.
Betreffende de webcommunity
De aanwezigen benadrukken dat de liedteksten van jongerenkoren pastoraal gezien heel belangrijk zijn. Hier ligt een missie voor theologen om de jongeren hierbij te helpen. Dat past goed in de voorstellen over de learning community van Code-X Music. Ook de voorstellen over liturgische uitleg en de wijze waarop dit wordt aangeboden via de webcommunity worden toegejuicht.
Betreffende de activiteiten
Voor wat betreft de activiteiten is er behoefte aan bijeenkomsten organiseren voor mensen die vieringen voorbereiden en een klankbordgroep. Hierop kun je problemen en ervaringen bespreken en toetsen met andere koren.
Reacties betreft repertoire ontwikkeling en visie hierop middels een academie
Vanuit de aanwezigen blijkt waardering voor het innovatieve karakter van Code-X Music, met name het repertoire. Hier wordt veel gebruik van gemaakt. Het is belangrijk en dient vanuit een eigen kerkelijke traditie verder te worden ontwikkeld. Code-X Music zou in de nadere uitwerking van de beleidvisie onder meer kunnen samenwerken met de stuurgroep Kind Koor en Kerk.
De aanwezigen spreken de hoop uit dat de rol van CXM door de kerkleiding wordt gezien als een invloedrijke stem door jongeren om te laten zien wat er bij hen speelt. Een jongere vertelt: “Ik zag in Responz en Code Music de enige manier om duidelijk te maken wat voor mij belangrijk is. Ik ben niet ‘De jongeren’ versus ‘De Kerk’. Ik ben onderdeel ván de kerk.”
Mgr. De Jong reageert hierop: “Dit is uit mijn hart gegrepen. Als vertegenwoordigers van de bisdommen zijn wij degenen die hier recht achter staan. Wij zullen alles doen om deze initiatieven te ondersteunen.”
Richard Bot, voorzitter van de NSGV reageert hierop:
“Monseigneur, het zou fijn zijn als uw woorden echt tot daden leiden. Er moet op kerkprovinciaal niveau worden vergaderd over kerkmuziek. Wij kunnen hier als NSGV nog steeds niet in doordringen. Vanuit de NRL zou iemand contact zou moeten onderhouden met de organisatie voor de kerkmuziek, maar wij krijgen al jarenlang niet eens reactie op onze brieven.”
Mgr. De Jong belooft hiernaar te zullen informeren.
Tenslotte wordt door aanwezigen aanbevolen om contacten tussen Code-X Music en de conservatoria te leggen in Nederland als het gaat om opleidingen Kerkmuziek. Een laatste suggestie is om meer muziek uit koren zelf uit te geven.
Betreffende verbetering en aanvulling van pastorale opleidingen.
Mgr. De Jong denkt dat seminaries blij zullen zijn met dit aanbod en stelt voor dat Code-X Music een brief stuurt met aanbevelingen en het aanbod naar de rectoren van seminaries.
Conclusies
Alle beleidsvoorstellen worden door een grote meerderheid ongewijzigd aangenomen, met aanpassing van de zinsnede “De kerkleiding beperkt zich tot…” .
Code-X Music zal vervolg geven aan het symposium door het uitwerken van de beleidsvisie in concrete stappen. Mgr. Hurkmans heeft al eerder op de dag toegezegd mee te werken aan een vervolgafspraak hierover. Mgr. Hurkmans betuigt eveneens nogmaals zijn steun aan de initiatieven.
Code-X Music zal een verslag uitwerken en aan alle deelnemers doen toekomen.
Symposiumkoor onder leiding van Meye Peters
--------------------------------------------------------------------------------
De dagindeling was:
10.00 Ontvangst, koffie thee
10.30 Welkomstwoord. Willem de Boer, voorzitter Code-X
10.35 Presentatie van het onderzoek naar de vitaliteit en functie van jongerenkoren.
Prof. dr. Martin Hoondert
Reacties van de aanwezigen.
11.25 Muzikaal intermezzo
11.30 De visie van de Bisschoppen op kerkmuziek en de plaats van jongerenkoren in
de liturgie. Mgr. drs. A. Hurkmans, referent Liturgie
Reacties van de aanwezigen.
12.15 Presentatie ‘Best practises’
12.30 Lunchpauze
13.30 Praktijkvoorbeelden: de bijdrage van het jeugd-/jongerenkoor aan de
persoonlijke ontwikkeling van jongeren en de kerkgemeenschap.
Reacties van de aanwezigen.
14.20 Presentatie ‘Best practises’
14.30 Presentatie manifest en actieplan voor de toekomst van de
jeugd-/jongerenkoren en de kerkmuziek.
Reactie door Mgr. E. de Jong
Reacties van de aanwezigen en plenaire discussie.
15.30 Conclusies en afspraken.
15.45 Afsluiting door de dagvoorzitter, gelegenheid tot napraten.
Bron: Code-Music
http://www.code-music.nl/Default.aspx?tabid=1039