LEUSDEN - ,,In de Psalmen wordt het leven in al zijn facetten onder woorden gebracht. Grote euforie en vreugde, maar ook diep verdriet en ingrijpend lijden. De gelovige mens, zo openhartig en intens gericht op zijn God, dat vind je nergens anders.'' Leusdenaar Frans Croese presenteert deze week 'Tot lof van God'. In deze ,,zelfstandige, onafhankelijke en onbevooroordeelde vertaling'' van het bijbelboek Psalmen gaat hij ,,zo ver mogelijk terug naar de oorsprong'' van de tekst.
Frans Croese (67), ouderling van de gemeente van Jehovah's getuigen in Barneveld, is ,,door de Psalmen gegrepen''. ,,Ik heb niet de Psalmen gepakt, de Psalmen hebben míj gepakt. Het religieuze karakter van de Psalmen raakt me heel erg, de wijze waarop de gevoelens van het leven tegenover God worden geuit. Ook de poëtische taal van de Psalmen, compact en krachtig, spreekt me erg aan.''Nauwkeurig lezen
Zo'n veertig jaar geleden vertaalde Croese voor het eerst een psalm, als 'oefening in nauwkeurig lezen'. Het was een ,,schuchtere poging'', zegt hij nu, om een psalmtekst ,,zo goed mogelijk te doorgronden''. In de jaren zestig had Croese Hebreeuws geleerd en na zijn studie werktuigbouwkundige woonde hij ruim een jaar in Israël. Keuzes waarin hij een verband ziet met de ervaringen van zijn vader, die voor de Tweede Wereldoorlog nabij de joodse wijk van Amsterdam opgroeide en zich in de oorlog uit protest tegen de jodenvervolging en het onrecht aansloot bij het verzet tegen de Duitse bezetters.
Later kwam Croese bij IBM te werken in de automatisering, hij gaf cursussen aan netwerkbeheerders van grote bedrijven, maar zijn belangstelling voor taal en de Psalmen bleef. Het duurde jaren - ,,Het was immers geen aangenomen werk'', grapt Croese - maar op een gegeven moment had hij alle 150 Psalmen vertaald. ,,De computer is een belangrijk hulpmiddel geweest. Je kon gemakkelijk iets opslaan en er op een later tijdstip aan verder werken en correcties in aanbrengen.'' Vertalen was ook steeds bijschaven. ,,Je moet elke keer weer met de tekst in gevecht en onbevooroordeeld lezen en vertalen, om zo dichter bij het oorspronkelijke gevoel te komen. In 'Tot lof van God' staat nu wel ongeveer wat er moet staan. Maar daarvoor ben ik zeker vijf keer de cirkel rond geweest.'' Croese liet vrienden er wat van lezen en één van hen bracht hem in contact met de ervaren uitgever Rien Ipenburg in Elburg, die er een mooi boek in zag, gebonden met een linnen band, compleet met leeslint.
,,Hoe langer ik er mee bezig was, hoe meer ik mij bewust werd van de grote verantwoordelijkheid die ik als vertaler had, uit respect voor de lezer en uit respect voor God: de oorspronkelijke gedachten zo adequaat mogelijk weer te geven in een taal die ook recht doet aan de poëtische structuur, zowel qua betekenis als qua gevoel'', zegt Croese in zijn huiskamer aan een woonerf in Leusden. ,,De Psalmen zijn in essentie religieuze gedichten van duizenden jaren oud: gebeden, smeekbeden, dankzeggingen, leerdichten, lofliederen en klaagliederen. Zij leiden de lezer terug naar velerlei menselijke emoties die zijn ingebed in een diep religieus bewustzijn; de inhoud kan de lezer vandaag de dag nog steeds bijzonder raken, zowel religieus als emotioneel. Men treft er alles wat er maar kan spelen in de verhouding tussen de gelovige mens en God, van het diepste verdriet tot de grootste uitbundigheid. David bijvoorbeeld heeft van alles meegemaakt: vervolging en verdriet, maar ook overwinning. Hij verwoordt het allemaal in zijn psalmen.''
Zijn wijze van vertalen noemt Croese 'de empathische methode'. ,,Ik heb geprobeerd mezelf te verplaatsen in de positie van de dichter en mij dikwijls af te vragen: Hoe zou hij dit hebben geschreven als de taal destijds Nederlands zou zijn geweest? Zo moeten psalmen als 55 en 142 ook echt de toon hebben van het zich verraden voelen, of van de wanhopige en dolende vluchteling die soms zelfs een schuilplaats moet zoeken in spelonken.'' Dat empathische ligt Croese wel. ,,Ik ben iemand die zich snel in iemand verplaatst als ik een tekst lees. Als dat een psalm is, ben ik een beetje een David of een Korach. Wanneer er 'ik' staat, lees ik dat alsof ik zelf aan het woord ben.''
Brontekst
Getrouwheid aan de Hebreeuwse brontekst had voor vertaler Croese een hogere prioriteit dan een gemakkelijk leesbare tekst. ,,Wel was ik gespitst op goede verstaanbaarheid en een zo natuurlijk mogelijke weergave. Binnen dat kader heb ik ernaar gestreefd dezelfde poëtische middelen te gebruiken als in de grondtekst. Door deze vorm komt de emotionele betekenis van de tekst duidelijker naar voren. Ze spreekt zo direct tot het hart.''
Bijzonder aan de vertaling van Croese is de weergave van de psalmen die in de acrostichonvorm zijn gedicht, waarbij oplopende verzen met een specifieke letter beginnen. Deze dichtvorm is heel nauwkeurig in het Nederlands doorgezet. Opvallend is daarbij Psalm 119, bestaande uit 22 coupletten van ieder acht verzen; per couplet beginnen alle acht verzen met dezelfde beginletter.
Een eigen vertaling op de boekenmarkt brengen was nooit Croese's oogmerk; nu het er toch van komt, is hij er gelukkig mee. ,,Maar ik heb op geen enkele wijze de pretentie het beter te weten of te kunnen dan andere vertalingen. Ik wil alleen maar, in alle bescheidenheid, het resultaat delen met geïnteresseerde lezers, in de hoop dat de inhoud ook hen mag raken en bemoedigen.''
Het boek Tot lof van God - Het Boek der Psalmen van Frans Croese is uitgegeven door Ipenburg Elburg en bevat 288 pagina's. het boek kost kost €24,50 (na 22 juli €29,50). Naast de boekuitgave is er de internetsite totlofvangod.nl, waarop Croese zijn vertaling toelicht en vragen van lezers beantwoordt.
Bron: Leusderkrant; door Jan Kas
http://www.leusderkrant.nl/page/Lokaal/Regionaal/Lokaal-nieuws/Leusdenaar-Frans-Croese-publiceert.549790.news